6. Analiza e informatave prapavajtese dhe aksionet korigjuese
Faza e fundit e ciklit te kontrollit eshte ndermarrja e masave korigjuese, e cila behet menjehere pas marrjes se informatave mbi suksesin afarist.
Te dhenat mbi suksesin afarist mund te jene:
Te dhena te pergjithshme, dhe
Te dhena te veçanta.
Te dhenat e pergjithshme – kane karakter te informatave prapavajtese mbi rezultatin afarsit (vellimin e prodhimit, shitjes dhe shpenzimet etj).
Te dhenat e veçanta – merren per aktivitete te cilat kane shmangie te dukshme midis efekteve te realizuara dhe atyre te planifikuara, perkatesisht koncentrimi ne aktivitete tek te cilat ka nevoje per korigjime.
Qe kontrolli te jete i sukseshem jane te nevojshme disa masa:
Se pari: - standardet dhe masat duhet definuar mire per percaktimin e saktesise dhe rregullesise se aktiviteteve.
Se dyti: - me ndihem e kontrollit mund te arrihen edhe qellime tjera si shtimi i cilesise se prodhimit, sigurimi i kapitalit etj.
Se treti: - me procesin e kontrollit duhet sigurohen informata te sakta dhe aktuale
Se katerti: - procesi i kontrollit duhet te jete i kuptueshem per çdo individ ne organizate.
7. Metodat e kontrollit
Me qellim te matjes dhe vleresimit te afarzimit dhe ndermarrjes se masa korigjuese nese eshte eshte e nevojshme perdoren metoda dhe teknika te ndryshme te cilat mundesojne kontrollim.
Menaxheret per realizimin e kontrollit shfrytezojne metoda te ndryshme te cilat i ndajne ne dy grupe:
Metoda buxhetore e kontrollit, dhe
Meotda jobuxhetore e kontrollit.
7.1. Metoda buxhetore e kontrollit
Buxheti eshte mjet apo teknikë e cili ndihmon procesin e kontrollit dhe mbeshtetet ne tregues monetary-financiar. Standardet e ndryshme te buxheteve te veçanta formulojne sistemin integral te buxhetit te organizates.
Sistemi i buxhetit eshte i rendesishem per fazen e trete te ciklit te kontrollit, ne kete menyre buxheti sherben si mekanizem komunikativo-integrues per planifikim dhe kontroll.
Te kontrolli ekzistojne kater lloje buxhetesh:
Buxheti operativ – planet e organizates i shendrron ne tregues te perbashket monetar dhe u jep menaxhereve autorizim per qeverisjen e resurseve.
Buxheti perfundimtar (i gatshem) – paraqet planin i cili mbeshtetet ne par ate gatshme per periudhen e ardhshme.
Buxheti kapital – paraqet planet afatgjata dhe shpenzimet kapitale te shprehura ne kapital.
Buxheti programor – paraqet planet qe synim kane rezultatet e deshiruara ne te ardhmen.
ekzistojne
7.2. Metoda jobuxhetore e kontrollit
Metodat jobuxhetore te kontrollit qe menaxheri i aplikon jane te natyres jofinanciate si afatet, cilesia dhe sasia.
Metodat buxhetore dhe jobuxhetore ne praktike nuk mund te paramendohen te ndara.
Metodat jobuxhetore me te njohura jane:
Gant - diagramet
Pert - diagramet
7.2.1. Gant - diagramet
Eshte metode e veçantë e kontrollit te afateve, bazohet ne ndarjen e detyres ne nëndetyra si dhe ne percaktimin e ekuivalentëve kohorë ne raport me detyren. (fig. 6.3.)
Kjo metode eshte e pershtatshme per punet pak me te nderlikuara.
Skema e Gantit u mundeson menaxhereve vleresimin e suksesit afarist dhe ndermarrjen e aksioneve korigjuese nese eshte e nevojshme
7.2.2. Pert - diagramet
Jane teknike per vleresimin dhe revizionin e programeve. Kjo metode mund te perdoret edhe te punet e nderlikuara te planifikimit dhe kontrollit.
Pert - diargrami sherben per definimin e rruges kritike - si renditje me te gjate te aktivitetve dhe ngjarjen ne rrjet. Pert - metoda mundeson kontrollin e suksesit te afarizmit ne saje te njohurive se çdo dobesim i aktivitetit lejon mundesine per aksione korigjuese.
Kjo metode mund te perdoret per kontrollin dhe planifikimin e projekteve te nderlikuara siç eshte rasti i industries se aviacionit, por duke pasur mbeshtetjen e teknikes dhe teknologjise bashkëkohore.
Si metoda per kontrollin e cilesise mund te perdoren:
metoda e shembullit tipik, dhe
metoda e rretheve (mjediseve) te cilesise.
Metoda e shembullit tipik – eshte metode statistiokore qe ben kontrollin e lendes se pare dhe produkteve finale nga koha ne kohe.
Metoda e rrtheve te cilesise – aplikohet te të punesuarit, bazohet ne ngritjen e cilesise ne pune.
8. Organizimi si kontroll
Kontrolli i afarizmit duke shfrytezuar strukturen organizative paraqet dimension te rendesishem ne fushen e kontrollit menaxherik. Percaktimi i fushave te pergjegjesise, vleresimi dhe matja e afarizmit, dhe percaktimi i standardeve ne keto fusha , eshte detyre e rendesishme e manxhmentit..
Kontrolli behet me krijimin dhe realizimin e mardhenjeve midis menaxherit dhe strukturave tjera inferiore ne nivel te organizates, keto mardhenje kane rendesi per tri fazat e ciklit te kontrollit. Menaxheri ka detyre ndermarrjen e masave te nevojshme korigjuese per harmonizimin e afarizmit me standardet e percaktuara.
Qendrat e pergjegjesise - ne nivel te organizates jane njesi themelore te kontrollit.
Ekzistojne tri lloje qendrash te pergjegjesise:
Qendrat e shpenzimeve - si qender per inpute ne forme te resurseve monetare.
Qendrat e fitimit - ku inputet lidhen me autputet ndersa shpenzimet krahasohen me te hyra
Qendrat e investimeve - paraqet zgjerimin e rolit te qendrave te pergjegjesise dhe bartjen ne menaxher.
Nga kjo shihet se kontrolli mund te kryhet ne nivel te struktures organizative ku puna ndahet, autoriteti delegohet, obligimet kryhen dhe realizohen ne njesi te ndryshme organizative.
9. Kontrolli i afarizmit te teresishem
Kontroli i afarizmit te teresishem behet me ndihmen e ketyre komponentave:
Masat finanaciare
Kontrolli financiar (revizioni)
Informatat
Njerezit
9.1. Kontrolli me ndihmen e masave financiare
Mejtet financiare te grumbulluara nga pronaret e obligacioneve, aksioneret apo kreditoret transformohen ne resurse qe shfrytezohen ne afarizmin operativ.
Rezultatet e afrizmit poashtu maten me tregues financiar, prandaj raportet financiare paraqesin dimension te rendesishem te sistemit te teresishem te kontrollit.
Shkalla e kthimit nga mjetet e deponuara – sherben per kontrollin e teresishem te afarizmit.
Formula eshte:
Shk.kth=shk.qark. X perq. e fit.
Shk.kth. = shkalla e kthimit
Shk.qark. = shkalla e qarkullimit
Perq. e fit. = peqindja e fitmit
Shitja 1000
Shk.qar.=────────── ose ─── = 1,0
Mj. e teresishme te 1000
Deponuara
Te ardhurat (fit.)
Perq. e fit.= ────────── ose ─── 0,10
Shitja
Shk.e kth.= 1,0 x 0,10 = 10%
Ekzistojne kater menyra per te realizuar shkallen me te larte te kthimit te mjeteve nga deponimet:
duke shtuar shitjet;
duke rritur te ardhurat (zvogluar shpenzimet);
duke zvogluar investimet e teresishme (deponimeve);
disa kombinime midis te pares dhe te tretes (a dhe c)
9.2. Kontrolli me ndihmen e revizionit
Kthimi i revizionit perfshine vleresimin financiar qeverises dhe operativ te teresishem te organizates dhe menaxhmentit.
Revizioni financiar perfshine transaksionet financiare si: shitjen, pagesat, parate e gatshme etj.
Revizioni i jashtem financiar – ofron informata mbi kontrollin e teresishem financiar per aksionaret, kreditoret etj.
Revizioni i brendshem financiar – kryhet nga persona te autorizuar te cilet bejne kontrollin intern.
9.3. Kontrolli me ndihmen e informatave
Qe planifikimi dhe kontrolli te realizohen me sukses duhet te ndertohet sistemi i informimit te menaxhmentit.
Sistemi i informimit perfshin tri dimenzione:
dimensioni kohor, sa eshte aktuale informata
dimensioni i saktesise, sa eshte e sakte informata dhe precize informata
dimensioni i ruajtjes dhe distribuimit, sa dhe ku duhet ruajtur dhe distribuar infor.
Me ndihmen e ketyre kerkesave menaxhmenti mund te ndertoje sistemin e informimit i cili mund te perdoret si per planifikim ashtu edhe per kontrollin e operacioneve organizative.
9.4. Kontrolli me ndihmen e njerezve
Kontrolli i njerezve te cilen e kryejne njerezit paraqet esencen e faktorit njeri ne procesin e pergjithshem te kontrollit menaxherik.
Shume njerez nuk e dojne kontrollin sepse ata mendojne se nese kontrollohen trajtohen si “femije jopergjegjes”.
10. Kontrolli i menaxhmentit
Kontrolli i menaxhmentit paraqet vleresimin e punes se teresishme te menaxhmentit, kete kontroll e kryejne ekspertet qofte te jashtem apo te brendshem te lemit te menaxhmentit.
Ekzistojne qasje te ndryshme per kontrollin e menaxhmentit. Në praktiken amerikane eshte zbatuar nga Jackson Martindell në “Amer
No comments:
Post a Comment